PROUST & KRAKEN: The Arrival του Shaun Tan

Εκδόσεις Lothian Books

Εδώ και καιρό βομβαρδιζόμαστε με ειδήσεις και εικόνες της μεγαλύτερης πληθυσμιακής μετακίνησης από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όσα κι αν ακούμε, όσες αναλύσεις κι αν διαβάζουμε, αυτό που εν τέλει συγκινεί περισσότερο και παρακινεί σε δράση (ακόμη και κυβερνήσεις, όπως φάνηκε) είναι οι εικόνες. Η δύναμη της εικόνας είναι απόλυτη. Μπορεί να διαβάσαμε για πνιγμούς χιλιάδων ανθρώπων, αλλά η εικόνα ενός νεκρού παιδιού, που μοιάζει να κοιμάται στα παράλια της Τουρκίας, είναι αυτή που συγκλόνισε όλο τον κόσμο για το δράμα των προσφύγων. Οι αναλύσεις και οι ειδήσεις μιλούν για νούμερα. Αναγκαστικά κάνουν μια στάση στο μυαλό και συνήθως εκεί μένουν. Η εικόνα μιλάει κατευθείαν στην καρδιά. Επιστρέφει τη συζήτηση εκεί όπου εξ αρχής θα έπρεπε να είχε εστιάσει: στο πρόσωπο.

Μόνο με εικόνες επιχειρεί να μας μιλήσει για τη μετανάστευση ο Shaun Tan στο αριστουργηματικό του graphic novel «Τhe Arrival». Καμία λέξη δεν εμποδίζει το μάτι να παρακολουθήσει το ταξίδι του ήρωα-μετανάστη σε μία νέα χώρα προς αναζήτηση καλύτερης ζωής γι’ αυτόν και την οικογένειά του. Όταν πιάνεις στα χέρια σου το βιβλίο, έχεις την αίσθηση ότι ξεφυλλίζεις ένα παλιό οικογενειακό άλμπουμ. Και φαίνεται ότι αυτή ήταν η πρόθεση του συγγραφέα στο κάλεσμά του να δούμε τη νέα χώρα με τα μάτια του μετανάστη.

Το βιβλίο ξεκινάει με φωτογραφίες, τοποθετημένες τη μία δίπλα στην άλλη, από διάφορα αντικείμενα που βρίσκονται στο σπίτι του ήρωα, αντικείμενα που απαρτίζουν τον κόσμο του. Τελευταία στη σελίδα η φωτογραφία του ήρωα με τη γυναίκα του και τη μικρή τους κόρη.

Στην αμέσως επόμενη σελίδα παρακολουθούμε καρέ-καρέ ένα χέρι να πιάνει την οικογενειακή φωτογραφία, να την τυλίγει προσεκτικά και να την βάζει σε μια βαλίτσα. Πρόσωπα σκυθρωπά, στενοχωρημένα. Η οικογένεια συνοδεύει τον ήρωα στο τρένο. Θα φύγει μόνος. Αν τα καταφέρει θα πάνε να τον βρούν στη νέα χώρα. Δεν γνωρίζουμε για ποιον λόγο φεύγει ο ήρωας. Τα σκοτεινά αγκαθωτά πλοκάμια που τυλίγουν τα κτήρια της πόλης μπορεί να είναι η φτώχεια, ένας πόλεμος, ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, ο φόβος, η ανασφάλεια.

Ο ήρωας ταξιδεύει προς την ξένη χώρα. Μας κοιτάζει από το φινιστρίνι του καραβιού. Γνωρίζει ότι τον παρακολουθούμε και μας καλεί να γνωρίσουμε μαζί του το νέο κόσμο, τη νέα αυτή χώρα που ίσως γίνει η νέα του πατρίδα.

Κάποια μέρα φτάνει στη νέα, ξένη χώρα. Δύο τεράστια αγάλματα, με το ένα να μοιάζει σε άγαλμα μετανάστη και το άλλο σε άγαλμα ντόπιου, σαν άλλα Αγάλματα της Ελευθερίας, καλωσορίζουν τους μετανάστες σε μια πόλη που μοιάζει με τη Νέα Υόρκη. Οι απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις στο σημείο εισόδου, τα ταξιδιωτικά έγγραφα, η προσπάθεια συνεννόησης χωρίς να γνωρίζει ο ένας τη γλώσσα του άλλου είναι οι πρώτες εικόνες που βλέπουμε, όταν ο ήρωάς μας πατάει το πόδι του στη νέα αυτή χώρα. Στη συνέχεια παρακολουθούμε τον ήρωα να προσπαθεί να βρει σπίτι και μια δουλειά. Αυτοί που θα τον βοηθήσουν είναι άλλοι μετανάστες που κατάφεραν και έκαναν πατρίδα τους τη νέα χώρα. Θα του διηγηθούν τις δικές τους ιστορίες, τους δικούς τους λόγους που τους ανάγκασαν να ξενιτευτούν χωρίς τη θέλησή τους. Άνθρωποι που δούλευαν σαν σκλάβοι και μπόρεσαν να δραπετεύσουν, άνθρωποι που έφυγαν λόγω βομβαρδισμών, πολέμων, φυσικών καταστροφών.

Όλοι αυτοί μαζί θα δημιουργήσουν μια νέα χώρα, θα διαμορφώσουν το μέλλον της μέσα από το δικό τους. Στο τέλος θα έρθει η σειρά της κόρης του ήρωα να βοηθήσει και αυτή μια άλλη μετανάστρια, όπως κάποτε άλλοι βοήθησαν τον πατέρα της.

Το βιβλίο, μέσα από υψηλής τέχνης -σουρεαλιστικές κατά το πλείστον- εικόνες, αποτυπώνει το άγνωστο, τη δυσκολία ενός ανθρώπου να καταλάβει τη γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα, ακόμα και το φαγητό ενός ξένου τόπου, τη μοναξιά εν τέλει που κανείς νιώθει, όταν αναγκάζεται να μεταναστεύσει. Αποτυπώνει, ωστόσο, με θαυμαστό τρόπο και ένα σπουδαίο μήνυμα: μόνο με τη βοήθεια προς τον άλλον μπορούμε να συνεχίσουμε, βοήθεια που κάποια στιγμή ίσως χρειαστούμε και εμείς.

Το «Arrival» είναι συγκλονιστικά επίκαιρο. Πέραν από τους πρόσφυγες που καθημερινά έρχονται στην Ελλάδα (όσοι τα καταφέρνουν) για να σώσουν τις ζωές τους και τις οικογένειές τους, όλοι έχουμε συγγενείς και φίλους που κάποτε έφυγαν προς αναζήτηση καλύτερης τύχης, από τη Μικρά Ασία προς την «άγνωστη» τότε για πολλούς Ελλάδα, ή που τώρα φεύγουν από την Ελλάδα προς άλλες χώρες λόγω της οικονομικής κρίσης που μαστίζει τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια.

Οι ιστορίες που έχουμε ακούσει από αυτούς σχετικά με την αντιμετώπιση που είχαν από τους ντόπιους επίσης ποικίλουν: άλλες είναι απάνθρωπες και άλλες πάλι ανθρώπινες και τρυφερές.

Το «Αrrival» μέσα από τα μάτια του ήρωα μάς υπενθυμίζει, έτσι όπως μόνο η αληθινή τέχνη μπορεί να κάνει, ότι είμαστε όλοι (εν δυνάμει) μετανάστες. Καλά Χριστούγεννα.

Ο συγγραφέας

Γεννήθηκε στο Περθ της Αυστραλίας. Τα έργα του είναι πολυβραβευμένα. Από τα πιο γνωστά του graphic novels είναι: «The Rabbits», «The Red Tree», «Tales from Outer Suburbia», «Rules of Summer». Ήταν στην ομάδα σχεδιασμού της ταινίας κινουμένων σχεδίων της Pixar «WALL-E» , ενώ έχει πάρει Όσκαρ για μικρού μήκους ταινία για τη σκηνοθεσία του «The Lost Thing». Το 2011 έλαβε το σημαντικό βραβείο «Astrid Lindgren Memorial Award» για τη συνεισφορά του στην παιδική λογοτεχνία.
http://www.shauntan.net/

The Arrival του Shaun Tan

Ο συγγραφέας

Έγραψαν για το βιβλίο