Ο Δράκος της Πρέσπας Ι - Η κοιλάδα της λάσπης της Ιωάννας Μπουραζοπούλου

Σελ.: 519
Εκδόσεις Καστανιώτη
Εικόνες Εξωφύλλου:  Shutterstock-Krisosheev Vitaly, Eugenio Marongiou

«Ήμαρτον Κύριε, σταυροκοπήθηκε άναυδος ο γερο-Σεβαστιανός, ο φύλακας της Νότιας Πύλης της Πρέσπας. Στεκόταν μπροστά στο αυτοσχέδιο φυλάκιό του – έναν τριώροφο πυργίσκο καμπαναριού το μεσαίο πάτωμα του οποίου είχε μετατρέψει σε κονάκι- με το στόμα ανοιχτό από έκπληξη και τις κόρες διεσταλμένες από τρόμο, μην τολμώντας να μπει μέσα, να προστατευτεί τουλάχιστον απ’ τη βροχή που ο αέρας έφερνε λοξά στο υπόστεγο και του μαστίγωνε το πρόσωπο. Μετάνιωνε που εγκατέλειψε το πόστο του, αλλά ένας κεραυνός χτύπησε το πανδοχείο κι έτρεξε ως εκεί φοβούμενος μήπως χάθηκαν ζωές. Έτρεξε, τρόπος του λέγειν, τώρα που η λάσπη έφτασε στα σαράντα εκατοστά με δυσκολία έσερνε τα πόδια του. Γκρεμίστηκε ένα μέρος της κεραμοσκεπής αλλά κανείς δεν τραυματίστηκε, οπότε επέστρεψε γρήγορα στο φυλάκιο κι ανέβηκε λαχανιασμένος της σκαλίτσα, για να κοκκαλώσει στο κεφαλόσκαλο και από την ανοιχτή πόρτα-την είχε αφήσει ανοιχτή; ούτε που θυμόταν-να αντικρίσει τούτο το αποτρόπαιο θέαμα. Επάνω στην καρέκλα του βρισκόταν, ήμαρτον Κύριε, ένα κομμένο χέρι. Μελανιασμένο, άκαμπτο και καταλασπωμένο».


Η περίπτωση της Ιωάννας Μπουραζοπούλου είναι μοναδική στα ελληνικά γράμματα. Η πρώτη μου επαφή με το έργο της ήταν με το αριστουργηματικό «Τί είδε η γυναίκα του Λωτ», που ο Guardian το χαρακτήρισε ως ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα της λογοτεχνίας του φανταστικού για το 2013. Ακολούθησε το επίσης αριστουργηματικό «Η ενοχή της αθωότητας», ενώ αμέσως μετά διάβασα τo πρώτo της βιβλίo, το «Μπουντουάρ του Ναδίρ». Και τώρα ήρθε η ώρα για το πρώτο μέρος μιας επικής -όπως όλα δείχνουν- τριλογίας, τον «Δράκο της Πρέσπας». Το πρώτο μέρος αυτής είναι η «Κοιλάδα της λάσπης», την οποία και έχω τη χαρά να παρουσιάζω από αυτό εδώ το blog.

© nemogeo

H Ιωάννα Μπουραζοπούλου κατέχει τη μυστική εκείνη συνταγή που κάνει τα βιβλία της συναρπαστικά ως προς την πλοκή, χωρίς ωστόσο να υπολείπονται σε λογοτεχνική αξία. Λογοτεχνία του φανταστικού η πρώτη ανάγνωση, «λοξή» αποτύπωση της πραγματικότητας η δεύτερη, έτσι όπως μόνο η φαντασία του συγγραφέα μπορεί να καταφέρει. Και η φαντασία της συγκεκριμένης συγγραφέως αποτυπώνει μέσω του εν λόγω βιβλίου τη ζοφερή κατάσταση που βιώνει η χώρα μας, χωρίς παρ’ όλα αυτά να γίνεται ένα αμιγώς «ελληνικό» μυθιστόρημα και κυρίως χωρίς να αποδίδει ευθύνες.

Σε έναν χρόνο που θα μπορούσε να είναι το σήμερα, ένα ανεξήγητο "φυσικό" φαινόμενο προκαλεί το συλλογικό φαντασιακό. Η βροχή που πέφτει στις λίμνες των Πρεσπών επί είκοσι συνεχόμενα χρόνια και συγκεκριμένα στη νότια όχθη αυτών, την ελληνική πλευρά, αλλοιώνει όχι μόνο τα σύνορα των χωρών, αφού τα πάντα γίνονται λάσπη, αλλά και το μυαλό των ανθρώπων, αφού τα -ούτως ή άλλως θολά- όρια της τρέλας απ’ τη λογική καταρρίπτονται. Προκειμένου να εξηγήσουν λοιπόν το μη εξηγήσιμο επιστημονικά φαινόμενο οι άνθρωποι και των τριών χωρών πιστεύουν ότι ένας δράκος κατοικεί στις Πρέσπες, στον οποίο έχουν προσδώσει χαρακτηριστικά μυθικά. Ο δράκος αυτός μπορεί να επηρεάζει μέχρι και τον καιρό και γι’ αυτό βρέχει επί είκοσι χρόνια στη νότια πλευρά των Πρεσπών, πιστεύουν οι κάτοικοί τους. Όταν δε ηρεμεί, δηλαδή κάθε πανσέληνο, η έντονη βροχόπτωση δίνει τη θέση της σε ένα ήπιο ψιλόβροχο και αυτό μόνο για μια ημέρα.

© joe roberts

«H βροχή ξεκίνησε πριν από είκοσι χρόνια, όνειρο μέσα σε όνειρο. Οι ντόπιοι ορκίζονται ότι πρώτα την άκουσαν στα τρίσβαθα του νου τους, μακρινό σινιάλο, και μετά την ένιωσαν να τους κατακλύζει, ενοχλητική και μονότονη, σαν ασυνάρτητη φλυαρία. Όταν απειλήθηκε ο Άγιος Αχίλλειος, το καταπράσινο νησάκι στη Μικρή Πρέσπα, κατάλαβαν ότι ήταν ασταμάτητη. Το χώμα κύλησε απ’ τους λόφους, σπίτια και μαντριά βρέθηκαν στη λάσπη, το νεκροταφείο του Αγίου Γεωργίου έγινε βάλτος.».

Λόγω της βροχής και της λάσπης, περιουσίες χάνονται, οι κάτοικοι εγκαταλείπουν τα σπίτια τους, η περιοχή ερημώνει. Διάφορες ομάδες ωστόσο εγκαθίστανται στην περιοχή, προκειμένου να κατανοήσουν τον μοναδικό κάτοικο της Πρέσπας, τον δράκο ή Κάτοικο, όπως τον αποκαλούν. Eγκαθίστανται λοιπόν στην περιοχή είκοσι τρεις δρακολογικές ομάδες με αντίστοιχες δρακολογικές θεωρίες. Έχουμε έτσι τους πεζογράμματους, τους Κιμμέριους, τους Λωτοφάγους, τους Ιερείς του Ασκληπιού, τους Αίεν Αίεν, τους Ορφικούς, τους Εξελικτικιστές, τους Σιωπές του χρόνου κα. Οι άνθρωποι που απαρτίζουν τις εν λόγω ομάδες προσαρμόζονται στο απολύτως ρευστό αυτό, λασπώδες περιβάλλον και φτάνουν μέχρι το σημείο να αλλάζουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας ακόμη και το πάτωμα των καλύβων τους, ανεβάζοντας ή κατεβάζοντας τις σανίδες ανάλογα με τη στάθμη της λάσπης! Λόγω της ερήμωσης της περιοχής από τη συνεχόμενη βροχή, η Παγκόσμια Τράπεζα Ανάπτυξης δια του Ύπατου Αρμοστή της, Έκτορα Μόζερ, αναλαμβάνει την οικονομική ανασυγκρότηση της Δυτικής Μακεδονίας. Εφαρμόζοντας την πιο φιλελεύθερη πολιτική, ο Μόζερ, εκμεταλλεύεται το «δρακολογικό προϊόν», δηλαδή οτιδήποτε έχει να κάνει με τον δράκο, από τις επιστημονικές δημοσιεύσεις των 23 ομάδων γι’ αυτόν (και αυτήν ακόμα την αναφορά σ’ αυτόν), έως τα ξενοδοχεία της γύρω περιοχής και την τουριστική βιομηχανία που έχει αναπτυχθεί γύρω απ’ τον δράκο.

© tsiapas

Αυτό είναι το σκηνικό, στο οποίο η συγγραφέας στήνει το μεγαλειώδες αυτό αλληγορικό, ελαφρώς φιλοσοφικό και υπαρξιακό μυθιστόρημα μυστηρίου. Σ’ αυτό το βροχερό και λασπερό φόντο, όπου ακόμα και η μετακίνηση των κατοίκων της κοιλάδας πραγματοποιείται με εξαιρετική δυσκολία και οι νόμοι του κράτους δεν ισχύουν (ισχύει ο νόμος του δράκου), αρχίζουν να εμφανίζονται κομμένα χέρια και τεμαχισμένα πτώματα που αποδίδονται στον δράκο. Το βιβλίο, όπως αντιλαμβάνεστε από τα παραπάνω, δεν μπορείς να το αφήσεις από τα χέρια σου μέχρι να τελειώσει (ευτυχώς το διάβασα αυτές τις ημέρες που βρίσκομαι σε διακοπές, γιατί θα ήταν αδύνατον να το διαβάζω και να πηγαίνω το πρωϊ στο γραφείο. Η κυρία που διαχειριζόταν τις ξαπλώστρες στην παραλία, βλέποντάς με διαβάζω με τις ώρες χωρίς να μπαίνω στο νερό, μου είπε: «Δεν είστε και πολύ της θάλασσας ε;». Ήμουν έτοιμος να της απαντήσω ότι δε βλέπω θάλασσα αλλά λάσπη!)

© bartoz

Οι χαρακτήρες σκιαγραφούνται μοναδικά στο χορταστικότατο αυτό μυθιστόρημα και είναι πολλοί: o γερο –Σεβαστιανός, φύλακας της νότιας πύλης, η τυφλή λούνα, αυτή που «φοβάται» ο δράκος, ο Εμμανουήλ, το παιδί του δράκου και της Φιλουμένης, η Φιλουμένη, ο Παράσχος, ο αστυνομικός που είναι ερωτευμένος με την προαναφερθείσα, ο λυγκέας, ο λέανδρος, η λιράνα και ο λαοκόωντας (που αποτελούν την ομάδα των «πεζογράμματων»), ο Έκτορας Μόζερ, ο Ύπατος Αρμοστής της Βαλκανικής κα. Παράλληλα με την ιστορία του καθενός από τους προαναφερθέντες αλλά και άλλων πολλών δευτερευόντων αλλά άψογα σκιαγραφημένων και ολοκληρωμένων μυθιστορηματικών χαρακτήρων μάς αποκαλύπτεται σταδιακά και ο δράκος, ο βασικός πρωταγωνιστής της τριλογίας.

«Όταν η λάσπη κλείνει όλα τα περάσματα, κάνε την ακινησία σου λέξεις [...] κι αν οι λέξεις που ξέρεις δεν επαρκούν, επινόησε τις λέξεις που χρειάζεσαι, δώσε τους τον ρυθμό και τη δύναμη που σου λείπει. Πατώντας στις καινούργιες λέξεις θα βγεις από το τέλμα».
Η Ιωάννα Μπουραζοπούλου επινοεί ιστορίες μαγικές, βγάζει από το τέλμα την ελληνική λογοτεχνία του φανταστικού και με τo συγγραφικό της ταλέντο βοηθάει όλους εμάς τους τυχερούς αναγνώστες των βιβλίων της να αποδράσουμε από τη λάσπη της σημερινής ελληνικής πραγματικότητας, διαβάζοντας μάλιστα γι’ αυτήν.